کشتن شخصیت خبیث توسط یک قهرمان چه تبعاتی در پی دارد؟

یکی از جالب‌ترین و مورد بحث‌ترین موضوعاتی که تا به ‌حال در دنیای کمیک بوک مطرح شده است این است که قهرمانان این داستان‌ها حق کشتن افراد خبیث در داستان‌هایشان دارند یا نه ؟ با ما همراه باشید.

موضوع کشتن شخصیت های خبیث در یک داستان که در هر بستری اعم از سینما، رُمان، بازی‌های ویدئویی، کمیک بوک و... روایت شود، موضوع به خصوصی نیست. اما به دلیل ویژگی های که بستر کمیک بوک با خود به همراه دارد، این موضوع بسیار قابل مباحثه‌تر به نظر می‌رسد. همه ما که تابه‌حال شاهد داستان‌های بیشماری در این بستر بوده‌ایم و فراز و نشیب‌هایش را با چشم خود مشاهده کرده‌ایم، همیشه یکی از سوالاتی که ذهن ما دنبال‌کنندگان این بستر را به خود مشغول کرده، این بوده آیا در این داستان‌ها، قهرمان داستان حق کشتن شخصیت خبیث را دارد؟ آیا هر خبیثی لیاقت مرگ به وسیله قهرمان داستان را دارد؟ تبعات این عمل برای قهرمان داستان چیست؟

پانیشر و جوکر

اولین چیزی که ما را در پاسخ به این پرسش باید مدنظر داشته باشیم،نحوه نگرش ما نسبت به موضوع تقابل خیر و شر مطرح شده در این داستان هاست. از دریچه‌ی نگرش کلاسیک قهرمانان داستان همان شخصیت های با نگرش های خیرخواهانه و انسان‌دوستانه و رویکردهایی پهلوانانه هستند که خواه با قدرت‌های فرابشری یا بدون این قدرت‌ها، به کمک به دیگران مبادرت می‌ورزند. روی دیگر این سکه خبیثانی هستند که معمولا اعمال آن‌ها از انگیزه‌هایی خودخواهانه و ساده‌ای مانند پول، ثروت، مقام، سلطه بر دنیا و.. نشات می‌گیرد که در راه هدفشان از هیچ کاری مبادرت نمی‌ورزند. در تمام این داستان ها، تجسم خیر بر بدی باید پیروز شود و تقریبا در تمام آن‌ها شخصیت منفی، توسط قهرمان دستگیر می‌شود و به سزای اعمال خود می‌رسد.

اما با گذر زمان، متوجه می‌شویم این نوع نگرش جواب‌گوی تمام سوألات ما نیست.در واقع این تصور ساده‌انگارانه و مطلق به مفهوم خیر و شر ، گاهی خنده‌دار جلوه می‌کند. با تغییراتی که در طی سالیان طولانی در مدیوم کمیک‌بوک شاهد بوده‌ایم، نحوه نگرش ما به این داستان‌ها تغییر کرده است. نگرش مدرن که بسیار واقع‌گرایانه‌تر از نگرش قبلی است به ما می‌قبولاند که قهرمانان داستان دیگر آن سمبل‌های پاک و بی‌نقص خیر نیستند؛ بلکه همه آن‌ها انسان‌هایی هستند مانند ما که اشتباه می‌کنند،دارای نقوص شخصیتی هستند و بعضی از آن‌ها به بسیاری از رذایل اخلاقی آلوده‌اند. دیگر خبیث‌های داستان آنقدر به خودخواهی و شروری گذشته نیستند. آن‌ها به لطف نویسندگان، به شخصیت‌هایی چندبُعدی بدل شده‌اند و اهداف آن‌ها هم دیگر خبیثانه به نظر نمی‌آید و در برخی مواقع حتی ما با اهداف این شخصیت ها تا حد زیادی موافقیم.

مرد عنکبوتی قاتل

برای پاسخ به پرسش اصلی باید در لابه‌لای ورق‌های کمیک بوک جست‌وجو کرد. شاید تعداد زیادی کمیک بوک در که در دنیاهای موازی روایت شده اند،به تبعات احتمالی کشتن شخصیت‌های خبیث توسط قهرمان داستان اشاره کرده‌اند؛ اما به نظر من این داستان‌ها حق مطلب را ادا نمی‌کنند؛ نظر اصلی من این است که باید در صفحات کمیک‌های جریان اصلی کمیک بوک نگریست تا به پاسخ دست یافت.

افرادی که برای اولین بار تقابل پیتر پارکر/مرد عنکبوتی (Peter Parker/Spider-Man) و نورمن آزبورن/گرین گابلین (Norman Osborn/The Green Goblin) را مشاهده می‌کنند،شاید این باور را در ذهن خود پدید بیاورند که نورمن آزبورن هم یکی از خبیث‌های جاه طلب و بانفوذ اما کلیشه‌ای دیگر داستان‌هاست. اما اشتباه اصلی اینجاست که نوع رابطه خصومت این دو شخصیت و بلاهایی که نورمن بر سر پیتر پارکر و عزیزانش آورده، هرگونه راه را بر اینگونه تفکرات غلط می‌بندد و خصومت این دو را به یکی از بی‌بدیل‌ترین خصومت‌های کمیک بوکی تبدیل می‌کند. ما بارها و بارها در داستان‌های این دو شخصیت شاهد بودیم که پیتر با وسوسه به قتل رساندن نورمن آزبورن روبه‌رو شده است اما تا به حال این کار را نکرده است. شاید ما هم در ابتدا با خود بگوییم که اگر پیتر نورمن آزبورن را به قتل برساند،تا حد او تنزل می‌یابد و دیگر فرقی با او ندارد. در واقع در کنار شعار اصلی پیتر، بزرگترین کد اخلاقی او اعتقاد به نکشتن شخصیت خبیث است. اما تابه‌حال با خود اندیشیده‌ بودیم که پیتر با نکشتن نورمن، همیشه راهی را برای صدمه زدن به عزیزان و نزدیکانش باز گذاشته است؟ مگر مسئولیت اصلی پیتر، خانواده و عزیزانش نیستند؟ می‌بینید این پارادوکس با شدت تمام بر روح و روان پیتر راه می‌روند و به صورت عجیبی ما را هم با پیتر همراه می‌کند. هرچند شاید غلظت اعتقاد پیتر به نکشتن نورمن از محافظت از عزیزانش با کشتن او بیشتر باشد، اما خواندگان این داستان‌ها همیشه با خود سر این مسئله کلنجار می‌روند و هیچگاه به پاسخ قطعی دست نمی‌یابند.

با این حال که نورمن آزبورن بیشتر به ضربه زدن به خانواده و عزیزان پیتر می‌اندیشید، دست روزگار پیتر را بر سر یکی از وحشی‌ترین و بی‌رحم‌ترین شخصیت های تمام ادوار قرار می‌دهد.

کلتوس کاسدی ملقب به کارنیج (Cletus Kasady a.k.a Carnage) همواره خود را به عنوان یکی از مریض‌ترین و وحشی‌ترین شخصیت‌های کمیک بوکی ثابت کرده‌ است. در واقع پشت سر این شخصیت همواره جنازه افراد بی‌گناه نقش بسته است. او که به طرز پوچ‌گرایانه‌ای آشوب و بی‌نظمی را می‌ستاید، در راستای آن همواره دست به قتل‌عام هر کسی که جلویش ببیند می‌زند. در واقع این شخصیت با قدرت‌های فراوانی که در اختیار دارد به یکی از سرسخت‌ترین دشمنان مرد عنکبوتی بدل شده است. پارادوکس کشتن یا نکشتن شخصیت خبیث این بار با شدت بیشتری ما را اذیت می‌کند. اگرهدف های نورمن آزبورن،برای پیتر مشخص هستند و او با قدرت بیشتری می‌تواند از آن‌ها محافظت کند، ماهیت تصادفی و بی‌نظم اهداف کارنیج این گزینه را هم از پیتر گرفته است. در واقع پیتر با نکشتن این شخصیت در واقع در سیاهچاله‌ای باز گذاشته که با سرعت هرچه تمام‌تر جنون،آشوب و مرگ را می‌بلعد.

کارنیج

اما توجه به اینکه کارنیج هیچگاه خبیث درجه اولی برای مرد عنکبوتی نبوده و نویسندگان هم از ارائه توضیحات بیشتر در مورد این مسئله مبادرت نورزیده اند، ما هم به طور قطعی نمی‌توانیم در مورد این دو شخصیت تصمیم بگیریم.

چیزی که به طرزی ساده‌ای در رابطه مرد عنکبوتی و کارنیج به چشم می‌خورد، اینجا به طرز پیچیده‌ای در رابطه بروس وین/بتمن (Bruce Wayne/Batman) با دشمن شماره یکش یعنی جوکر (The Joker) به چشم می‌آید. شاید کانسپت اولیه دو شخصیت جوکر و کارنیح مشابه هم باشند،اما جوکر با پرداخت بهتر و داستان‌های قابل تاملی که در این سال‌ها برایش روایت شده، انتظار هرگونه مقایسه‌ای از این دو شخصیت را می‌رباید. در واقع جوکر با اینکه بیشتر به رفتارهای اثبات‌گرایانه نسبت به کارنیج روی می‌آورد، اما در کشتار و آسیب رساندن به بیگناهان دست‌کمی از کارنیج ندارد. رابطه بتمن و جوکر همان مثال بارز جمله نیچه است که می‌گوید:«کسی که جنگجو است،باید همواره در حال جنگ باشد زیرا در زمان صلح، با خود درگیر خواهد شد». در واقع نفوذ روانی دلقک گاتهام به ذهن بروس وین/بتمن آنقدری است که کشتن جوکر دروازه‌ای برای ورود بتمن به ورطه‌ای است که دیگر نمی‌تواند از آن خلاص شود: ورطه جنون !

بتمن و جوکر

برای کسب اطلاعات بیشتر شما را به شاهکار نابغه‌ای آلن مور یعنی کمیک بتمن:شوخی مرگبار (Batman:The Killing Joke) ارجاع می‌دهم که به طرز بی‌نظیری این موضوع را بررسی می‌کند و پایان‌بندی جنجال برانگیز و مبهم آن ما را در همان نقطه‌ای قرار می‌دهد که در آن بودیم:

عدم قطعیت در برابر پاسخ این پرسش !!

حال اگر از سوی مخالف این پرسش بنگریم، به شخصیتی بر می‌خوریم که مفهوم خشونت در کمیک بوک را تغییر داد.

فرانک کسل ملقب به پانیشر (Frank Castle a.k.a The Punisher) سمبل بی‌چون‌وچرای خشونت علیه خبیثان در دنیای کمیک بوک است. رفتار افراطی وی علیه این شخصیت های خبیث باعث شده که باز خود را در پارادوکس پیدا کردن پاسخ پرسش اصلی این متن پیدا کنیم. هر داستانی که از این شخصیت دوست‌داشتنی خوانده‌اید، شما را به این واداشته که بگویید آیا این خشونت تا چه حد مطلوب است؟ فرانک کسل تا چه درست عمل می کند؟ فرانک کسلی که فلسفه‌اش را بر پایه حذف عناصر نامطلوب گذاشته و هیچ اعتقادی به شانس دوباره ندارد، درست عمل می‌کند؟ یا پیتر پارکر که اعتقادی به کشتن شخصیت خبیث ندارد و تمام تلاش خود را برای اصلاح شخصیت خبیث داستان می‌کند اما در نهایت با شخصیت‌هایی روبه‌رو می‌شود که اصلاح‌ناپذیرند و چاره‌ای جز کشتنشان موجود نیست؟ کدام یک درست عمل می‌کنند ؟!؟!

در نهایت چنین می‌توان گفت که پاسخ به این مسئله غیرممکن است. زیرا ما با مطلق‌بینی در مورد این پرسش راه اشتباه می‌رویم و از سوی دیگر نگرش مدرن به این موضوع، دست ما را در نوشتن پاسخ این مسئله می‌بندد. به دور از تبعات روانی که بعد از انجام این عمل برای قهرمان داستان پدید می‌آید و ممکن است بعضی‌ها این نتیجه را بگیرند که فقط با کشتن شخصیت خبیث می‌توان بر شر پیروز شد، از سویی دیگر قهرمانانی را داریم که کد اخلاقی‌شان نکشتن شخصیت خبیث است اما با این کارشان راه را برای افرادی باز می‌کنند که هیج ابایی ندارد و به راحتی به کشتن بقیه دست می‌زنند.

نظر شما چیست؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.

نویسنده: حامد ستاری